Nie wiem skąd wzięło się przekonanie, że treść jest nadrzędna wobec formy. Mądra kobieta o wyjątkowo niekomercyjnej urodzie nie będzie miała powodzenia u facetów – sorry, nie ma bata. Coś, co inni krytykują jako „przerost formy nad treścią”, ja uważam za ogromną wartość.
Zawsze uważałem, że to, jakie coś jest z zewnątrz – jak wygląda, jak jest opakowane, jakie uczucia wzbudza zanim jeszcze wejdzie się głębiej w analizowanie zawartości – jest równie ważne jak treść. Dotyczy to produktów, reklam, ludzi, książek, wpisów blogowych i wszystkiego innego. Mówiąc syntetycznie: dotyczy to każdej sztuki. Również filmów i teatru.
Pamiętacie animowaną Katedrę Tomka Bagińskiego? W tym krótkim obrazie nie było nic ponad formę. Ale dzięki temu, że ta forma była dobra, każdy widz dopowiadał sobie jakąś treść. I tak, dla jednych Katedra mogła być symbolem samotności, ciemnego indywidualizmu, który zaczyna przeszkadzać. Dla innych mogła być dopełnieniem jakiejś natchnionej wizji. Dla mnie była tylko efektowna, krótko mówiąc, nie dopowiedziałem sobie treści, ale nie ulega wątpliwości, że formalnie była świetna.
Pierwsze sceny Ziarna prawdy są intensywnym filmem rysunkowym, który natychmiast skojarzył mi się z Katedrą. Nie pomyliłem się – w napisach końcowych pojawia się studio Platige Image Bagińskiego. To tylko intro, zdaje się, że na końcu jest do niego nawiązanie, ale cały film opiera się na normalnej, aktorskiej fabule. Ten dodatek powstał, by wprowadzić widzów w odpowiedni klimat. Czyli miał cel wyłącznie formalny. I bardzo dobrze.
Forma jest kluczowa w najlepszym polskim filmie ostatnich czasów, jedynym polskim zwycięzcy Oscara w kategorii „film obcojęzyczny” – Idzie. Paweł Pawlikowski tak mówi o pisaniu scenariusza: Pisząc jednocześnie próbowałem zwizualizować sobie film, bo tekst nie może być rozdzielony od formy filmu. Ten film oddziałuje, bo nie pokazuje rzeczy, zamiast je pokazywać. Obraz 4:3 miał trochę sfrustrować widzów, ale też sprawić, by patrzyli w to, co jest w nim w środku. Dokładnie takie miałem wrażenie, oglądając Idę, zanim jeszcze dostała nominację do Oscara. Najważniejsze sceny mają obcięty dół, gdzie odgrywa się większość akcji. Tak samo niedopowiedziana jest w słowach i to jest symboliczne potraktowanie formy. To co widzisz, jest nieważne. Słowa są nieważne. Ważne jest to, co dzieje się w ludziach. Gdyby nie taka właśnie forma, to, co dzieje się w ludziach, nie zwróciłoby uwagi.
Ja swoje teksty piszę zawsze w ten sam sposób: gdy już mam pomysł czy też koncepcję, muszę wymyślić tytuł oraz zakończenie. W tych dwóch elementach mieści mi się cała teza tekstu – reszta to „tylko” rozwinięcie. Oczywiście że nie tylko. Staram się nie puszczać tekstów, w których nie ma jakiejś myśli, mam nadzieję że w miarę inteligentnej. Jeśli jednak nie mam pomysłu na formę, to nawet nie zaczynam pisać.
CDN.
gdybymbyłaktorem 
Przerost formy nad treścią? Kilka kwestii:
A może chodzi o „niekompatybilność”.
Zatrzymało mnie zdanie (z kilku względów):
„Zawsze uważałem, że to, jakie coś jest z zewnątrz – jak wygląda, jak jest opakowane, jakie uczucia wzbudza zanim jeszcze wejdzie się głębiej w analizowanie zawartości – jest równie ważne jak treść.Zawsze uważałem, że to, jakie coś jest z zewnątrz – jak wygląda, jak jest opakowane, jakie uczucia wzbudza zanim jeszcze wejdzie się głębiej w analizowanie zawartości – jest równie ważne jak treść.”
R ó w n i e ważna piszesz, czyli nie dyskredytujesz treści, po wtóre, zależy co rozumiemy pod postacią piękna, są różne piękna, a jednak mają :coś: wspólnego, wystarczy przywołać historię malarstwa… Rembrandta Vincenta van Gogha (zwłaszcza we wczesnym okresie obraz „Jedzący kartofle”, a popularność trupizmu w sztuce? Wymieniać można bez końca?
A abstrakcja to forma, czy treść? 🙂
A Witkacy i Gombrowicz, i Mrożek? No, dobra zarzuciłam Cię pytaniami…
PolubieniePolubione przez 1 osoba
Zarzucaj, zarzucaj! 🙂
Co do abstrakcji – genialne pytanie! Na szybko powiedziałbym forma, ale gdyby się głębiej zastanowić… No bo przecież to, jaką formę coś przyjmuje, ma wpływ na to, jaką przekazuje treść. W sensie: czy serce ułożone z zapałek jest sercem czy stertą zapałek?
Zasadniczo moja myśl to: forma jest równie ważna co treść. Masz rację, nie dyskredytuję treści. Jednak dopóki treść nie przybierze jakiejś formy, nie da się jej przekazać dalej, w postaci dowolnej sztuki czy tekstu. Forma komunikuje treść. Sama forma jest bez sensu, bo nie komunikuje nic. Sama treść jest również bez sensu, bo bez formy w ogóle się nie komunikuje.
PolubieniePolubienie
Pytanie o abstrakcje w zasadzie nie doczekało się odpowiedzi…
Czyli co, Twoim zdaniem coś takiego jak witkiewiczowska Czysta Forma nie istnieje? Niekompatybilność, sprzeczność, kolizyjność, nierówność proporcji, wynikająca albo z czynników subiektywnych, albo obiektywnych, albo właśnie nie, efekt zamierzony „środek stylistyczny” zabieg mający za zadanie wyeksponować coś…Długo by pisać…
PolubieniePolubienie
Słówko o Witkacym i teorii czystej formy napiszę za kilka dni, zapraszam! I z pewnością też do dyskusji! 🙂
Jeśli chodzi o abstrakcję – po prostu nie wiem. Lub jak mówią najskuteczniejsi menedżerowie: odpowiem w stosownym momencie. 😀
PolubieniePolubienie
O co chodzi z niekompatybilnością? Rozwiń proszę 🙂
PolubieniePolubienie
Gustaw Herling-Grudziński: Dobry powieściopisarz czy nowelista treścią ukrytą w f o r m i e wyraża swój stosunek do życia. Ma o życiu niewiele nowego do powiedzenia w p r o s t po tym co zostało już powiedziane przez jego poprzedników; ale modulacją głosu, rytmem prozy, tonem narracji, dystansem i ustawieniem wobec opisywanego przedmiotu, wydziera jeszcze Wielkiej Tajemnicy swój drobny okruch.
PolubieniePolubienie
Świetny cytat, dziękuję. Faktycznie traktuję formę i treść jako dwa niezależne elementy, czy też składniki sztuki wszelkiej, a może to błąd? Myśl, że treść może być zawarta w formie, jest dla mnie odkryciem.
PolubieniePolubienie
Myślę, że to, iż wymieniane są obok siebie jednym tchem, nie znaczy, że nie bywają sobą nawzajem, w zasadzie, nie mogą istnieć bez siebie. Choć treść bez formy czasem się zdarzy 😉
PolubieniePolubienie