Nie znoszę błędów językowych. Jestem na nie wyczulony, a jednak w szkole aktorskiej dowiedziałem się, że popełniam więcej niż mi się wydawało!

Proszę pana, proszę pani,
„Proszę panią” jest do bani,
Proszę babci, cioci, mamy,
Dość już „proszę panią” mamy
I prosimy każdą panią:
Niechaj panie zwrot ten ganią!

– Mirosław Bańko

Takie błędy to dla mnie banał. Już w szkole byłem na to wyczulony, jakoś nie sprawia mi problemu zapamiętanie, że zwrot „proszę pani” odnosi się do wołacza, a nie do biernika, jak w wersie „prosimy każdą panią”. Nie ma tu dla mnie nic tajemniczego. Podobnie nie mam większego problemu z powiedzeniem z marszu „tę zieloną chustkę”, bo wiem, że zaimek „tę” odnosi się do rzeczownika „chustkę”, który jest w bierniku, a nie w narzędniku. A jednak większość z nas takie błędy robi, co jest o tyle zrozumiałe, że wciąż je słychać wśród polityków. Jednak uważam, że to nie jest ich wina – w końcu politycy są przedstawicielami ludu. To ten lud właśnie, to my popełniamy błędy i dlatego powtarza je telewizja. Każdy z nas powinien się postarać, żeby je ograniczyć.

Poszedłszy do szkoły aktorskiej, byłem mocno zaskoczony, jak wiele błędów popełniam, nawet o tym nie wiedząc. Na przykład w akcencie.

W polskim najczęściej używamy akcentu paroksytonicznego, czyli akcentujemy przedostatnią sylabę. Całe życie byłem święcie przekonany, że jest to wyłączny akcent w naszym języku, nie licząc słów pochodzenia łacińskiego, jak fizyka czy logika. Jakie było moje zdziwienie, gdy dowiedziałem się, że poprawny akcent w słowach zupełnie polskich, np. poszliśmy i czterysta, jest na trzecią od końca, czyli proparoksytoniczny. Przypomniałem sobie o wygodnej zasadzie w języku hiszpańskim, gdzie akcentowane samogłoski oznacza się kreską taką samą jak w naszym „ó”, zwaną akcentem. Ale tu także nie ma łatwo: to, kiedy się go stosuje, regulują dość rozbudowane zasady. Czyli nie ma bata, trzeba się tego nauczyć. Od tygodni ćwiczę, powtarzając po innych: poooszliśmy. Zrobiiiliśmy. Widzieeeliśmy. Strasznie trudne, ale już mi jakoś wchodzi.

Dowiedziałem się, że akcent można podkreślić na różne sposoby: dynamiczny akcentuje przez głośniejsze wymówienie akcentowanej sylaby, przyciskowy lub toniczny zmienia jej wysokość, a iloczasowy ją wydłuża. Na ostatnich zajęciach z psor Julią Chmielnik – zwaną Dżdżownicą Dżulią – ćwiczyliśmy (ćwiczyyyliśmy) te akcenty, a także łączyliśmy je w kolejny rodzaj, a mianowicie trójwarstwowy. Psor zwróciła nam uwagę jak ważne jest kontrolowanie akcentu, bo to wpływa nie tylko na zrozumiałość słowa, ale nawet na emocje, charakter zdania, albo jego zmianę w pytanie. Jest też kilka innych rodzajów akcentu, o których warto wiedzieć. Na przykład inicjalny, który akcentuje pierwszą sylabę słowa. To w polskim jest niepoprawne, ale aktorsko przydatne, bo niektórzy ludzie tak mówią. Na przykład politycy (poliiitycy) w przemowach.

Na większość popularnych błędów staram się być jednak wyczulony. I uważam, że każdy powinien. Mam cholernie za złe telewizji, że toleruje „tą drogę”. A zaimki „jakiś/jakichś”? „Włanczać/wyłanczać”? Dlaczego tak mówimy? Czy to naprawdę aż taki problem?

Czy Was też denerwują błędy językowe?